Oslabljena albanska opozicija pokreće veliku izbornu ofanzivu, nakon godina provedenih u političkoj sjenci pod vlašću socijalista Edija Rame.
Republikanski strateg koji je vodio politički povratak Donalda Trampa 2024. godine sada pomaže glavnoj opozicionoj stranci u Albaniji da pokuša svoje političko vaskrsenje.
Trampov savjetnik za kampanju i republikanski izborni stručnjak Kris LaČivita pruža podršku konzervativnoj Demokratskoj partiji Albanije, čiji lider Sali Beriša želi da se politički vrati na scenu, uprkos optužbama za korupciju koje ga prate uoči ključnih parlamentarnih izbora ove nedjelje.
Uz LaČivitinu pomoć, Beriša pokušava da s vlasti svrgne Edija Ramu – slikara koji je postao politički teškaš i već više od dvadeset godina drži čvrstu kontrolu nad Albanijom, prvo kao gradonačelnik Tirane, a zatim i kao premijer.
Berišina pobjeda značila bi kraj dvanaestogodišnje vladavine Raminih socijalista, perioda koji su međunarodni posmatrači opisivali kao vrijeme sve veće koncentracije moći u rukama jedne partije. Istovremeno, to bi na vlast dovelo političku opciju koja otvoreno simpatizuje Trampovu ideologiju, u regionu koji se smatra osjetljivim na uticaje Rusije i Kine.
„U posljednje dvije godine, Kris LaČivita je savjetovao dvije ključne političke figure u dvjema različitim zemljama... u pitanju su Donald Tramp i Sali Beriša“, izjavio je portparol Demokratske partije Alfred Lela za Politico.
Prema Leli, njih dvojicu povezuju „zapanjujuće slični profili... bili su progonjeni od strane domaćih i međunarodnih establišmenata, na meti pravosuđa svojih zemalja i prikazivani kao opasni autsajderi koje po svaku cijenu treba ukloniti iz politike“.
Na jednom događaju ranije ove godine, LaČivita je poručio: „Uz snažnu demokratiju i pravo prijateljstvo sa Amerikom, možemo ponovo učiniti Albaniju velikom”, uz podignuti palac prema publici. Politico je uputio više pitanja LaČiviti u vezi sa njegovim angažmanom u Albaniji, ali nije dobio odgovor.
Beriša, danas osamdesetogodišnjak, važi za jednog od utemeljivača moderne albanske demokratije – bio je vođa pokreta koji je 1992. godine srušio posljednji tvrdokorni komunistički režim u Evropi, a zatim postao prvi demokratski izabrani predsjednik Albanije.
Međutim, američka administracija Džoa Bajdena stavila ga je 2021. godine pod sankcije zbog navodne korupcije, što je izazvalo višegodišnju krizu unutar Demokratske partije. Tokom tog perioda, Beriša je izbačen iz poslaničkog kluba i stavljen u kućni pritvor u sklopu istrage, da bi mu tek 2024. godine sud vratio kontrolu nad partijom.
Iako ankete pokazuju da vladajući socijalisti mogu računati na oko 48% glasova, dok demokrate zaostaju desetak poena, po prvi put uvedeno pravo glasa za dijasporu i nepouzdanost samih istraživanja otvaraju prostor za iznenađenje. Partija koja osvoji većinu u parlamentu formira novu vladu i bira premijera.
Bila bi to izuzetna izborna reanimacija za Berišu – čovjeka za koga se činilo da je politički sahranjen.
Američka crna lista
Do 2021. godine, Beriša je već bio predsjednik, odradio dva mandata kao premijer i uglavnom se povukao, prepuštajući novu generaciju vođstvo Demokratske partije.
Onda je uslijedio šok iz inostranstva: Sjedinjene Američke Države proglasile su njega, njegovu ćerku i zeta personama non grata. Tadašnji državni sekretar Entoni Blinken naveo je kao razlog “ozbiljnu korupciju”, zbog koje im je zabranjen ulazak u zemlju.
Administracija predsjednika Bajdena optužila je Berišu za “prisvajanje javnih sredstava i ometanje javnih procesa... u sopstvenu korist, radi bogaćenja političkih saveznika i članova porodice, nauštrb povjerenja albanske javnosti u državne institucije i funkcionere.”
„Gospodin Beriša je tražio činjenice i dokaze, kao i više američkih kongresmena, ali državni sekretar Blinken nikada nije dostavio nijedan jedini dokaz”, rekao je Lela odgovarajući na pitanje o ovom potezu.
Albanija je izuzetno proamerički nastrojena zemlja, i činjenica da je istorijski lider glavne opozicione partije stavljen na američku crnu listu, za mnoge Albance predstavlja političku smrtnu presudu za tu stranku.
Tu se pojavljuje guru koji je pomogao Trampu da se 2024. trijumfalno vrati u Bijelu kuću, nakon što je kao nekonvencionalni republikanski kandidat pobijedio u svih sedam ključnih saveznih država.
„Lačivita je javno izjavio da ga Berišin status nije odvratio – već motivisao. Priključio se teškoj kampanji jedne stranke koja pokušava da se vrati nakon što je dovedena na rub političkog nestanka”, kazao je Lela.
Beriša – kardiolog po obrazovanju, koji spaja intelektualni nastup sa žestokom i borbenom politikom – tvrdi da je istraga o korupciji koja je pokrenuta nakon američke odluke i njegovog kućnog pritvora, politički motivisana.
Pokrenuo je protestni pokret: demonstranti su palili gume ispred gradske skupštine u Tirani, palili stolice u parlamentu i lutke sa likovima lidera vladajuće partije.
Dok je bio u kućnom pritvoru, iz svog stana u centru Tirane, govorio je okupljenima preko mikrofona koji su mu podigli do osmog sprata, redovno se obraćajući javnosti sve do oslobađanja u septembru 2024. godine.
Svi se udvaraju Trampu
Rama, koji je na vlasti od 2013. godine, neumorno se trudi da se približi Zapadu – od pojavljivanja na sastancima u Briselu u trenerkama i patikama, do ponašanja prema strogoj evropskoj birokratiji kao prema kraljevima na sjajnim konferencijama koje organizuje u Tirani.
Harizmatičan i često namjerno teatralan, uložio je mnogo truda da postane omiljeni Albanac na zapadnim adresama.
I on je angažovao poznate zapadne savjetnike – 2012. godine zaposlio je stratega britanske Laburističke partije Alastera Kembela, koji mu je pomogao da ostvari ubjedljivu pobjedu na izborima 2013. Kasnije je i bivši britanski premijer Toni Bler bio uključen u savjetovanje Rame.
Demokratska partija nije jedina koja pokušava da se približi Trampovom krugu.
U intervjuu za Bloomberg u aprilu, Rama je izjavio da smatra Trampa „dobrim za sve“, dodajući da je „Bog sačuvao Trampa“ nakon pokušaja atentata u julu 2024. godine „ne samo da bi Amerika ponovo postala velika... već i da bi Evropa konačno otvorila oči i uozbiljila se”.
Rama je, takođe, povjerio jedan od najunosnijih razvojnih projekata u modernoj istoriji zemlje Trampovom zetu Džaredu Kušneru – uključujući 99-godišnju koncesiju nad ostrvom Sazan, nekadašnjom vojno-obavještajnom bazom na blistavoj južnoj obali Albanije, kao i zemljište u delti rijeke Vjosa.
EU ambicije
Zategnuta politička prepucavanja između Berišinih Demokrata i Raminih Socijalista prijete da ugroze težnje Albanije ka članstvu u Evropskoj uniji – pitanju koje birači vide kao najvažnije.
„Njihov konfrontacijski pristup upravo je ono što je spriječilo zemlju da iskoristi svoj puni potencijal i napreduje na putu evropskih integracija”, kazala je Valbona Zeneli, saradnica Atlantskog savjeta.
„Potrebni su nam novi talas lidera i partija, kao i prekid sa praksom glasanja za vođu stranke, umjesto za političke platforme i konkretne politike”, dodala je.
Za razliku od većine balkanskih susjeda, koji su i dalje zarobljeni u neriješenim sporovima iz ratova tokom raspada Jugoslavije 1990-ih, Albanija ne nailazi na ozbiljniji regionalni ili međunarodni otpor ka članstvu u EU – i uglavnom se doživljava kao faktor stabilnosti u regionu.
U ovom trenutku se smatra jednim od vodećih kandidata za članstvo, sa susjednom Crnom Gorom, a Rama je biračima obećao da će obezbijediti ulazak u EU do 2030. godine, što je ključni dio njegove izborne kampanje za izbore ove nedjelje.
„To me najviše brine – hoće li podjele u zemlji i nakon izbora nastaviti da usporavaju reforme i inicijative koje bi konačno mogle izvući Albaniju iz ovog decenijama dugog postkomunističkog prelaznog perioda”, rekla je Zeneli.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR