Predsjednik SAD opisuje sebe kao faktičkog lidera Evropske unije. Da li griješi, pitanje je koje otvara analiza koju je objavio list Politico.
Evropski federalisti, radujte se! Evropska unija konačno ima pravog predsjednika. Jedini problem: On živi na adresi 1600 Pennsylvania Avenue u Vašingtonu, poznatoj kao Bijela kuća.
Predsjednik SAD Donald Tramp je tokom jednog od svojih nedavnih neformalnih razgovora u Ovalnom kabinetu tvrdio da ga lideri EU nazivaju „predsjednikom Evrope“.
Komentar je izazvao značački smijeh u Briselu, gdje su zvaničnici POLITICO-u uvjeravali da niko koga poznaju nikada nije tako nazivao Trampa. Ali je takođe oslikavao i neugodnu realnost: lideri EU su faktički ponudili POTUS-u mjesto za njihovim stolom.
Od NATO samita u junu, kada je Tramp otkrio SMS u kojem ga je generalni sekretar NATO-a Mark Rute nazvao „tatom“, do EU-SAD trgovinskog sporazuma potpisanog u Škotskoj, gdje su lideri EU pristali na dogovor toliko naklonjen Vašingtonu da je podsjećao na predaju, izgleda da Tramp ima osnovu za svoje tvrdnje.
Nikada od stvaranja EU nijedan predsjednik SAD nije imao toliko direktan uticaj na evropske poslove. I nikada lideri 27 zemalja EU nijesu djelovali toliko spremno, pa čak i očajnički, da predstave američkog predsjednika kao autoritet kojeg treba hvaliti, nagovarati, lobirati, udvarati se, ali nikada otvoreno kontrirati.
U neformalnim brifinzima, zvaničnici EU svoju poslušnost prema Trampu predstavljaju kao neophodnu taktiku da ga zadrže angažovanim u evropskoj bezbjednosti i budućnosti Ukrajine. Ali nema naznaka da lideri Evrope, nakon što su navodno učinili sve da održe SAD na svojoj strani, sada pokušavaju ponovo da potvrde svoj autoritet.
Naprotiv, lideri EU sada djeluju kao da Trampu nude ulogu u svojim poslovima čak i kada on to nije tražio. Primjer: kada je grupa lidera ovog ljeta putovala u Vašington da nagovori Trampa da izvrši pritisak na ruskog predsjednika Vladimira Putina (što je ignorisao), oni su ga takođe zamolili da utiče na svog „prijatelja“, mađarskog premijera Viktora Orbana, da ukine blokadu Ukrajine za eventualno članstvo u EU, prema izvještaju Bloomberga.
Tramp je pozvao telefonom. Iako nema naznaka da je Orban promijenio stav prema Ukrajini, činjenica da su lideri EU osjećali potrebu da traže od američkog predsjednika da riješi jedan od njihovih unutrašnjih sukoba samo je dodatno učvrstila njegov status faktičkog evropskog moćnika.
„Možda nikada neće biti predsjednik Evrope, ali može biti njen kum“, rekao je jedan diplomata EU, koji je, kao i drugi u ovom tekstu, ostao anoniman da bi govorio otvoreno. „Prikladna analogija je kriminalna. Imamo posla sa mafijaškim bossom koji vrši ucjenjivački uticaj nad firmama koje navodno štiti“.
„Efekat Brisela“
Nije tako davno bilo kada se EU mogla kredibilno opisati kao trgovinski gigant i „regulatorna supersila“ sposobna da komanduje poštovanjem zahvaljujući svom ogromnom tržištu i pravnom dosegu. Lideri EU su se hvalili „efektom Brisela“ koji je oblikovao ponašanje korporacija ili stranih vlada u skladu sa evropskim pravnim standardima, čak i ako nijesu članice bloka.
Entoni Gardner, bivši američki ambasador pri EU, sjeća se da je kada je Vašington pregovarao o trgovinskom sporazumu sa EU poznatom kao Transatlantsko trgovinsko i investicijsko partnerstvo u 2010-im, SAD smatrala Evropu ravnopravnim partnerom.
„Od osnivanja EEC [Evropske ekonomske zajednice], Amerika je stajala iza ideje da želi jaku Evropu“, rekao je Gardner. „I imali smo mnogo nesuglasica sa EU, naročito oko trgovine. Ali način da se to rješava nije u zastrašivanju“.
Jedan znak samopouzdanja EU bio je spremnost da se suprotstavi najvećim američkim kompanijama, kao što je to učinila 2001. kada je Evropska komisija blokirala planiranu akviziciju Honeywella od strane General Electrica vrijednu 42 milijarde dolara. To je bio početak više od decenije asertivne politike konkurencije, sa zvaničnicima poput bivše antimonopolističke čelnice Margrete Vestager koji su se eksponirali pred svjetskim medijima i prijetili razbijanjem Googlea po antimonopolskim osnovama, ili prisiljavali Apple da vrati nevjerovatnih 13 milijardi eura zbog poreznih aranžmana u Irskoj.
Uporedite to sa prošlom sedmicom, kada se očekivalo da Komisija kazni Google zbog praksi oglašavanja u pretrazi. Odluka je prvobitno odložena na zahtjev evropskog komesara za trgovinu Maroša Šefčoviča, a zatim tiho objavljena putem saopštenja i objašnjavajućeg videa u petak popodne, u kojem se nije pojavila komesarka Tereza Ribera. (Ni jedan od tih poteza nije spriječio Trampa da na Truth Social objavi da njegova „Administracija NEĆE dozvoliti da ove diskriminatorne akcije opstanu“.)
„Nikada u svojoj karijeri u Komisiji nijesam vidio ništa slično ovome“, rekao je jedan visoki zvaničnik Komisije. „Tramp je sada unutra u mašini“.
Od Trampove reizborene pobjede, lideri EU su izuzetno pažljivi u načinu na koji govore o američkom predsjedniku, uz dva očigledna izbora: ćutnja ili pohvala.
„U ovom trenutku, Estonija i mnoge evropske zemlje podržavaju ono što Tramp radi“, rekao je predsjednik Estonije Alar Karis u nedavnom intervjuu za POLITICO, misleći na napore američkog predsjednika da gurne Putina ka miru sa Ukrajinom. Nije bitno što je Pentagon nedavno ukinuo sredstva za bezbjednost za zemlje poput njegove i što se očekuje da smanji broj američkih trupa tamo.
Postalo je moderno među upućenima pred NATO samit u junu tvrditi da je američki predsjednik učinio Evropi uslugu dovodeći u pitanje svoju posvećenost vojnom savezu. Samo hladnim poljupcem Trampa, mislilo se, ova Spavajuća ljepotica kontinenta bi se „probudila“.
Što se tiče Ruteove „tata“ poruke – ponižavajuće procurjele iz privatnog SMS-a od strane samog Trampa – bila je to pametna taktika da se udovolji egou američkog predsjednika.
Nažalost za lidere EU, pretvaranje da Tramp nekako vodi računa o interesima Evrope i samo primjenjuje „tvrdu ljubav“ je razotkriveno nekoliko mjeseci kasnije kada je predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen potpisala EU-SAD trgovinski sporazum u Turnberiju, u Škotskoj. Ovoga puta nije bilo moguće prikriti stvarnu prirodu događaja između Evrope i SAD.
Vukovski osmijesi velikana Bijele kuće Stivena Milera i Hauarda Latnika na zvaničnoj fotografiji sa potpisivanja rekli su sve: Tramp je nametnuo brutalne, ponižavajuće uslove. Evropa se faktički predala.
Mnogi u Briselu su sporazum interpretirali na isti način.
„Nećete me čuti da koristim tu riječ [pregovaranje]“ da opišem šta se dešavalo između Evrope i SAD, rekla je veteranka EU trgovinskog pregovaranja Sabin Vejand na nedavnom panelu.
Igra krivice
Kako se zvaničnici EU pripremaju za la rentrée, šok proteklih mjeseci doveo je do okrivljivanja: Da li je krivica za ovaj dvostruki udar pokornosti na Evropsku komisiju ili na 27 šefova država i vlada EU?
Primamljivo je okriviti Komisiju, koja, ipak, ima ekskluzivni mandat da pregovara o trgovinskim sporazumima u ime svih zemalja EU. U danima prije Turnberija, Fon der Lajen i njen najviši trgovinski zvaničnik Šefčovič mogli su, teoretski, uzeti stranicu iz kineskog priručnika i uzvratiti američkoj prijetnji od 15 posto carina svojim carinama. Zaista, trgovinski arsenal EU je potpuno opremljen sredstvima za to, posebno kroz Instrument protiv prisile dizajniran upravo za ovakve situacije.
Ali svaljivanje sve krivice na prag Berlaymonta nije fer, tvrdi Gardner, bivši američki ambasador pri EU.
Pravi arhitekti evropskog ljeta poniženja su lideri koji su uvjerili Komisiju da prihvati Trampove zahtjeve, bez obzira na cijenu. „Ono što govorim je da su države članice pokazale nedostatak solidarnosti u ključnom trenutku“, rekao je Gardner.
Posljedice ovog kolektivnog neuspjeha, upozorava, mogu se osjećati godinama, ako ne i decenijama: „Prva poruka je da je najefikasniji način za velike trgovinske blokove da pridobiju Evropu da nemilosrdno koriste poluge da podijele Evropsku uniju. Druga poruka, koja možda nije u potpunosti uzeta u obzir: države članice se možda pitaju: Čemu EU služi ako ne može obezbijediti štit u trgovini?“
Isto važi i za regulaciju: Trampove ponovljene prijetnje carinama ako blok testira njegovo strpljenje otkrivaju granice suvereniteta EU kada je riječ o „efektu Brisela“. To ostavlja blok u očajnoj potrebi za novim narativom o svojoj ulozi na svjetskoj sceni.
Razlozi zbog kojih su lideri EU odlučili da popuste, umjesto da se bore, jasno su vidljivi. Oslonjeni su u nedavnom govoru Antonija Košte, koji kao predsjednik Evropskog savjeta okuplja lidere EU na samitima. „Povećanje tenzija sa ključnim saveznikom zbog carina, dok je naša istočna granica pod prijetnjom, bilo bi nepromišljen rizik“, rekao je Košta.
Ali nijedno od toga ne odgovara na pitanje: Šta sad?
Ako je Evropa već toliko ustupila Trampu, da li je cijeli blok osuđen na vazalstvo ili, kako neki komentatori predviđaju, „sto godina poniženja“ na nivou sudbine dinastije Qing nakon Opijumskih ratova Kine i Britanije? Moguće, iako sto godina djeluje kao dugo vrijeme.
Među gromadama smeća, postoje neki zeleni izdanci. Na primjer: činjenica da ankete pokazuju da prosječan Evropljanin želi čvršću, suvereniju Evropu i krivi lidere, a ne „EU“, za neispunjavanje ciljeva poput „Evropske odbrambene unije“.
Sadašnji lideri Evrope (sa nekoliko izuzetaka, poput danske Mete Frederiksen) možda su ujedinjeni u prihvatanju Trampa kao kum Evrope. Ali postoji jedna kasandrinovska figura koja odbija da ih oslobodi odgovornosti za neuspjeh u ostvarivanju suverenije EU, bivši italijanski premijer i nekadašnji šef Evropske centralne banke Mario Dragi.
Autor „Dragi izvještaja“, knjige preporuka kako Evropa može sama da se povuče iz krize, 78-godišnjak odbija da tiho ode u penziju. Naprotiv, u jednom govoru za drugim podsjeća lidere EU da su oni tražili izvještaj koji sada ignorišu.
Govoreći u Riminiju, Italija, prošlog mjeseca, evropska Kasandra je sažela izazov sa kojim se Stari kontinent suočava: U prošlosti, rekao je, „EU je mogla djelovati prvenstveno kao regulator i arbitar, izbjegavajući teže pitanje političke integracije“.
„Da bi se suočila sa današnjim izazovima, Evropska unija mora se transformisati iz posmatrača, ili u najboljem slučaju sporednog glumca, u protagonistu“.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR