Ethereum – platforma opšte namjene za institucionalne inovacije

Piše: Ana Nives Radović 

Kada je Ethereum lansiran 2015. godine, malo ko je mogao da predvidi uspon koji je ostvario inovativnošću, rješavanjem problema i davanjem odgovora na sve ono što dotadašnja blockchain tehnologija nije mogla.

Osmislio ga je još 2013. Vitalik Buterin, tada 19-godišnji programer, koji je smatrao da Bitcoinova tehnologija nema dovoljno fleksibilnosti za razvoj naprednijih aplikacija, a njegova ideja o platformi koja omogućava pametne ugovore pretočena je u stvarnost 30. jula 2015. godine, kada je Ethereum zvanično pokrenut.

Ethereum je najavio radikalni zaokret u odnosu na ograničenu svrhu Bitcoina, koji je percipiran kao inovacija koja ima cilj da bude decentralizovano sredstvo čuvanja vrijednosti. Zamišljen je kao decentralizovana platforma, takozvani „svjetski kompjuter“. Ideja je bila jednostavna, ali smjela, budući da blockchain ne bilježi samo transakcije, već i izvršava programski kod.

Deceniju nakon lansiranja, Ethereum više nije eksperiment s margine, već osnova ekosistema vrijednog stotine milijardi dolara. Pokreće decentralizovane banke, berze, društvene mreže, igre, pa čak i organizacije. U centru svega nalazi se Eter (ETH), digitalna valuta koja se razlikuje od svih ostalih. Dok Bitcoin ima status „digitalnog zlata“, Eter je „digitalno gorivo“, koje pokreće ekonomiju autonomnog softvera i finansijskih ugovora.

Ethereum se najbolje razumije ne kao kompanija ili proizvod, već kao protokol, skup pravila koja sprovodi distribuisana kompjuterska mreža, koji zajedno održavaju zajednički registar podataka poznat kao blockchain. Za razliku od Bitcoina, koji bilježi samo ko je kome i koliko poslao, Ethereum može da čuva i izvršava proizvoljan kod. Rezultat je sistem sposoban da pokreće softverske aplikacije, ne na jednom serveru ili kod jednog provajdera, već na hiljadama kompjutera istovremeno.

Ove aplikacije, poznate kao pametni ugovori, funkcionišu samostalno, nepromjenljivo i automatski, a jednom kada se objave na mreži, ne mogu se mijenjati, ni gasiti, što ih čini atraktivnim za različite namjene, od upravljanja investicionim fondovima, do izdavanja digitalnih tokena ili postavljanja pravila neke online igre.

Tehnički gledano, Ethereum funkcioniše preko tzv. Ethereum virtuelne mašine (EVM), decentralizovanog mehanizma koji obrađuje instrukcije, provjerava rezultate i postiže saglasnost o stanju sistema, pri čemu softver koji se izvršava na EVM-u može da napiše bilo ko. Kada se jednom pokrene, taj softver postaje dio globalne infrastrukture Ethereuma, a karakteriše ga to što je transparentan, nezaustavljiv i dostupan svima.

Eter: gorivo, valuta i imovina

Ethereum omogućava razne oblike primjene, ali da bi sve funkcionisalo potreban je jedan zajednički element: Eter (ETH), osnovna imovina Ethereum mreže, koja istovremeno ima više uloga, pa je ujedno sredstvo razmjene, jedan od oblika čuvanja vrijednosti, ali i ključni element za pokretanje mreže.

Svaka transakcija na Ethereumu ima svoju računarsku cijenu, koja se mjeri u jedinicama poznatim kao “gas”. Što je operacija složenija, više gasa je potrebno. Taj gas se plaća u Eteru, pa bilo da korisnik šalje tokene, koristi decentralizovani finansijski protokol (DeFi) ili kreira digitalno umjetničko djelo, mora potrošiti ETH da bi to uradio. U tom smislu, Eter nije samo valuta, već i resurs koji pokreće samu mrežu.

Osim toga, Eter je i investiciona imovina, pa se i njime trguje na globalnim tržištima, posjeduju ga kako obični korisnici, tako i institucionalni investitori, i koristi se kao kolateral u DeFi aplikacijama.

Finansijska infrastruktura

Ethereum je vremenom postao osnova paralelnog finansijskog sistema koja danas podržava platforme za pozajmljivanje, berze derivata, osiguravajuće protokole i čak algoritamske centralne banke, pri čemu je sve vođeno kodom, a ne ljudima, u sistemu poznatom kao decentralizovane finansije, koji funkcioniše neprekidno, bez obzira na granice, radno vrijeme banaka ili regulatorne zone.

Eter je osnovna imovina za većinu ovih aktivnosti i koristi se kao kolateral za zajmove, kao trgovački par u razmjeni tokena i kao sloj za poravnanje transakcija u sistemima vrijednim milijarde dolara. Drugim riječima, on je rezervna valuta automatizovanog, globalnog finansijskog sektora.

Međutim, ambicije Ethereuma idu dalje od finansija, pa je on i osnova tržišta tokena koji predstavljaju digitalno vlasništvo u različitim oblicima imovine, od nekretnina, do autorskih djela, dok istovremeno, donosi nove oblike upravljanja kapitalom, tako da nije samo platforma za digitalni novac, već i za digitalne institucije.

----------

Edukativni serijal „Od kovanica do kodova“ je autorski projekat namijenjen razvoju finansijske i finansijsko-tehnološke pismenosti, a čini ga 100 članaka koje od 1. oktobra u okviru FinTech rubrike objavljuje Antena M. 
Kombinovanjem tema iz oblasti platne industrije, savremenog bankarstva i digitalizacije sa pričom o ulozi i istoriji novca serijal je osmišljen da omogući uvid u širu sliku značenja vrijednosti i razmjene koja se od nastanka do danas odvija na istim principima.