Žilnikov opus u bečkom Kunsthaleu

Izložba o filmskom djelovanju reditelja Želimira Žilnika “Građani iz sjene”, posvećena njegovim radikalnim filmskim praksama i ekstenzivnom opusu, otvorena je tokom proteklog vikenda u bečkom Kunsthaleu, a obuhvata i projekciju filmova nastalih u kino-klubovima u Zagrebu, Beogradu, Ljubljani i Splitu 50-ih i 60-ih godina 20. vijeka.

Izložbu su kurirale članice kolektiva Što, kako i za koga/WHW (Ivet Ćurlin, Ana Dević, Nataša Ilić i Sabina Sabolović) kao proširenu verziju izložbe nastale u partnerstvu s Edith-Russ-Haus for Media Art u Oldenburgu u Njemačkoj 2018. godine, koja je kasnije izložena u Galeriji Nova u Zagrebu.

Naziv izložbe “Građani iz sjene”, čijem je otvaranju prisustvovao i Žilnik, odražava njegov cjeloživotni fokus na nevidljive, potisnute, te malo ili nimalo zastupljene članove društva.

Prema navodima kustoskog kolektiva WHW, izložba u Beču predstavlja istraživanje u čijem je središtu kontekst u kojem je Žilnik (rođen 1942, živi i radi u Novom Sadu) započeo karijeru – amaterske kino-klubove koji su postojali u mnogim jugoslovenskim gradovima. Filmove nastale u kino klubovima u Zagrebu, Beogradu, Ljubljani i Splitu kurirala je Ana Janevski, a osim toga, za bečku verziju “Građana iz sene” kustos Jurij Meden napravio je, u saradnji sa umjetnikom, filmski esej “Želimir Žilnik: filmovi u mom životu”, koji istražuje njegove filmske uticaje i interese, stavljajući ga u širi kontekst filmske istorije.

Izložba “Građani iz sjene” uključuje Žilnikove ikoničke kratke filmove s početka karijere, kao i igrane filmove, odlomke iz filmova i dokumentarni materijal, pokrivajući tako cio njegov opus i njegovu kritičku i javnu recepciju tokom godina. Sadrži i rijetko prikazivane filmove i materijale kao što su “Javno pogubljenje” (1974), snimljen u Njemačkoj kao i TV reportažu o “Gastarbajter operi” (1977), Žilnikovoj jedinoj pozorišnoj predstavi.

Žilnik je vrlo rano međunarodno priznat, budući da je već 1969. godine osvojio Zlatnog medvjeda za najbolji film na Berlinalu – za svoj prvi igrani film “Rani radovi”. Istovremeno su mu filmovi naišli na politički otpor, pa je ranih 1970-ih otišao iz Jugoslavije u Zapadnu Njemačku, gdje je napravio nekoliko nezavisnih filmova, uključujući neke od najranijih radova na temu gastarbajtera. Nakon što je 1980-ih napustio Njemačku, jer su njegovi filmovi ponovo naišli na politički otpor i cenzuru, vratio se u Jugoslaviju i napravio brojne televizijske i igrane filmove u kojima predstavlja rane simptome rastućih društvenih sukoba u zemlji, nastavljajući 1990-ih i 2000-ih s filmovima koji se bave gorućim problemima postsocijalističke tranzicije i pitanjima migracije.

U sklopu saradnje Kunsthalle Wien i filmskog festivala Viennale, koji se održava od 24. oktobra do 1. novembra, na tom bečkom festivalu biće prikazan izbor Žilnikovih filmova.

Poseban prikazivački program, organizovan je u saradnji sa Austrijskim filmskim muzejom i usmjeren na ranije zanemarene segmente Žilnikovih televizijskih radova iz 1980-ih, zaključiće izložbu u januaru 2021.
Izložbu će pratiti serija diskurzivnih i edukativnih događanja.

Žilnikov najnoviji igrani film “Najlepša zemlja na svijetu” (2018) snimljen je u Beču, pa su brojni javni programi organizovani u saradnji sa zajednicama s kojima je radio na tom filmu.

Izložba “Građani iz sjene”, koja će biti otvorena u Beču do 17. januara 2021, nastavlja se na dugogodišnje istraživanje o Žilniku Centra za nove medije kuda.org iz Novog Sada, koje je predstavljeno na sajtu zilnikzelimir.net, uz iscrpne informacija o njegovoj praksi.