Borba protiv Srpskog sveta borba je za demokratiju i suverenitet

Ideologija „Srpskog sveta“ nastavak je velikosrpskih projekata od 19. vijeka do danas, a za borbu protiv te ideje u Crnoj Gori potrebno je potencirati crnogorsko nacionalno pitanje i postaviti pitanje funkcionisaranja crkve kao jednog od osnovnih preduslova stabilnosti, poručeno je, između ostalog,

na panelu „Razumijevanje „Srpskog sveta“: prijetnje demokratiji i identitetima” tokom drugog dijela regionalnog plenuma „Pukotine u demokratiji: nacionalizam i klerikalizam na Zapadnom Balkanu“, koji zajednički organizuju Centar za građansko obrazovanje (CGO), Regionalna akademija za razvoj demokratije (ADD) iz Novog Sada, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu (FPN) i njemačka Fondacija Friedrich Ebert (FES).

Direktor Mreže Zapadnog Balkana, dr Boban Batrićević, podsjetio je da se genijalnost zla holokausta ogledala u tome što je nacistička Njemačka smislila način da organizuje da ljudi koji su odvođeni u peći stradaju tako što sami finansiraju sve - odlazak u logore, smještaj i hranu, jer su radili, imali platu i plaćali da budu uništeni. On je kroz to povukao paralelu sa onim što koristi aktuelni srpski režim protiv svojih protivnika.

„Ideologija „Srpskog sveta“ je nastavak velikosrpskih projekata od 19. vijeka do danas, a za razliku od „Homogene Srbije“, ovdje nemamo dokument koji pokazuju plan rada, on je skriven, i to je ono što je pervertirano genijalno“, kazao je on.

Batrićević je istakao da se ne može pripremiti unaprijed teren za borbu protiv ideologije „Srpskog sveta“ jer se radi o apativnom konceptu. Po njemu, ta ideologija u Bosni i Hercegovini (BiH) kontroliše 49 odsto teritorije, u Crnoj Gori ima istorijsko uporište i sada vlada kompletnim državnim aparatom, što u BiH to ne može, a na Kosovu je danas samo samo simbolički prisutna.

„Smatram da je „Srpski svet“ dobro organizovan, jer počiva na obavještajnoj, ekonomskoj, medijskoj i kulturnoj paradigmi, čime omogućava da se Srbija miješa u nezavisne države u susjedstvu“, rekao je on, apostrofirajući problematičnim što zapadni partneri ne vide koliko je sofisticirana ta ideja na primjeru Crne Gore.

„Popisi stanovništva ukazuju da Crnogorci nestaju bez rata, odnosno da se ideologija „Srpskog sveta“ najbolje prima bez rata. Zato je potrebno da se crnogorsko nacionalno pitanje pozicionira kao pitanje evropske sigurnosti. Bez crnogorske nacije stabilnost Zapadnog Balkana je ugrožena. Svođenjem Crnogoraca na 35 ili 30 odsto, što je cilj SPC i srpskih predstavnika vlasti u Crnoj Gori, ide se ka tome da najbrojniji narod u Crnoj Gori bude isključen iz donošenja odluka i onda imamo državu naroda“, rekao je Batrićević.

On je istakao da je problem crnogorske nacije to da je toliko mala da ne kontorliše institucije države

koje bi trebalo da se bave gajenjem crnogorske nacije. „I naš zadatak je u tome da probamo, uz pomoć Prištine i Sarajeva, pa onda i EU, da postavimo pitanje funkcionisanja crkve u Crnoj Gori. Bez ozbiljne crnogorske crkve, crkve crnogorskog naroda, crkve Crne Gore, Vaseljenske mitropolije u Crnoj Gori, kako god je nazvali, ne možemo ići dalje“, kazao je Batrićević.

Istoričar iz Srbije, dr Milivoj Bešlin, rekao je da iz pozicije Srbije ideja „Srpskog sveta“ nije nova, već je samo novi termin, koji je preuzet iz ruske državne progapagande, a koncept je poznat još iz 19. vijeka pod nazivom Velika Srbija.

„Ta ideja „Srpskog sveta“, koja se nekad zvala „naša proširena domovina“ kad je stvarana kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca i „Homogena Srbija“ za vrijeme četničkog pokreta, a nekad proširena Srbija, u osnovi ima teritoriju i suštinski podrazumijeva sve teritorije na kojima žive Srbi, zbog čega je srpsko pitanje u regionu posmatrano kao teritorijalno pitanje. Teritorija je ono što je za njih bilo ključno“, pojasnio je on.

Bešlin je naveo da je u tim konceptima bilo potrebno okupiti sve Srbe u jednoj državi. „Ali, to nije sve. Uvijek je ta velikosrpska imperija podrazumijevala i odnos prema drugome, a ne prema samo srpskom stanovništvu. To je, između ostalog, značilo očistiti muslimansko stanovništvo kao strani element iz te velikodržavne tvorevine, Hrvate istorijski kazniti, a Crnogorce preinačiti u identitetskom smislu“, kazao je on.

„Velikodržavni koncept unutar sebe mora podrazumijevati homogenizaciju. Ako ukinete nacionalnu i identitsku pluralnost ukidate i političku pluralnost. Zato je ideja „Srpskog sveta“ zapravo usmjerena protiv Srbije, a posebno protiv demokratske Srbije“, poručio je Bešlin.

On je ukazao da je danas velikosrpski projekat taktički odustao od teritorije, a sprovodi se doktrina ograničenog suvereniteta susjednih država. „Granice se ne dovode u pitanje direktno, ali se suštinski ugrožava suverenitet države, pa po tome Vučić nije predsjednik Srbije, nego lider svih Srba u regionu. Narod je nosilac suvereniteta, pa je Vučić nosilac suvereniteta u Srbiji, Crnoj Gori, BiH, a sebe smatra i nosiocem suvereniteta i u dijelu Hrvatske“, kazao je Bešlin.

Profesor Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu, dr Šaćir Filandra, kazao je da je BiH objekat „Srpskog sveta“ posljednjih 150 godinja u efektivnom smislu.  No, po njegovom mišljenju, „Srpski svet“ i Velika Srbija nijesu sinonimi.

„Projekat Velike Srbije je definitvno kao državni projekat propao, to je i nosiocima tog projekta teško priznati ali je propao. „Srpski svet“ se javlja kao kulturološki supstitut koji se prilagođava novim geopolitičkim prilikama Evropi i rezultat je poraza Velike Srbije“, rekao je Filandra.

On je naveo da je danas u Evropi mijenjanje državnih granica silom krajnje nepopularna mjera, pa se i

 „Srpski svet“ ne bazira na teritoriji, već stanovništvu i na standardizovanju jedne nacije kao etničke zajednice.  „Djeca u Banja Luci, Prijedoru i u Leskovcu uče isti jezik, prelaze na ekavicu, iste junake, iste mitove, vrši se jedno strašno kulturološko nasilje. Taj proces se odvija ispod radara, jer je u sferi kulture koja nas ovdje u principu ne interesuje“, dodao je Filandra.

Istakao je da ljudi koji podržavaju i sprovode projekat „Srpskog sveta“ vjeruju da će kategorija zapada propasti, odnosno nestati, i da oni sanjaju i nestanak EU.  „Tako je „Srpski svet“ jedna pauza u čekanju haotičnih prilika, propasti EU i Zapada, da bi se stvorili uslovi za njegovu realizaciju“, rekao je Filandra.

Pisac, novinar, političar i aktivista civilnog društva sa Kosova, Veton Surroi, smatra da je Srbija danas bliža Rusiji nego kad je postala kandidat za članstvo u EU.

„Drugi paradoks je da je Srbija danas u mnogo lošijoj situaciji nego tada i u dijelu kopenhaških kriterijuma“, rekao je Surroi.

Naveo je i da je Srbija danas u većoj mjeri destabilizirajući faktor u regionu nego što je bila kada je bila kada je otvarala pregovore. „Pregovori sa EU ne mora da znači da će mijenjati situaciju u Srbiji“, kazao je Surroi.

On je istakao da je osnovni problem „Srpskog sveta“ to što region živi u nezavršenim ratovima i nezavršenim državama. „Ratovi su nezavršeni u BiH i na Kosovu. Bosna već 30 godina živi sa Dejtonom koji je ugovor o prekidu vatre, Kosovo i Srbija žive u nedovršenim ratom sa Kumanovskim sporazumom koji prekida neprijateljstvo, ali to nije mir. Sada se rat vrši drugim sredstvima“, ocijenio je Surroi.

Po njegovom mišljenju, značajan problem sa transformacijom Srbije je što EU nema presudan uticaj u tom procesu. „Pitanje transformacije Srbije je ključno bezbjednosno i političko pitanje u Jugostiočnoj Evropi. Ne samo transformacija kao takva, već i način transformacije. Veoma je važno da ta transformacija bude pozitivna, da otvori demokratsku perspektivu za građane Srbije, a ne da tu državu uvodi u novu nestabilnost“, rekao je Surroi.

Konsultantkinja za strateške komunikacije i bivša savjetnica premijera Sjeverne Makedonije, Svetlana Siljanoska, rekla je da u Sjevernoj Makedoniji ne čuju puno o „Srpskom svetu“ i da je trenutno ruski narativ mnogo prisutniji.

„Prijateljstvo između Makedonije, Srbije i Mađarske se mnogo više komentariše u našem društvu, zbog nove Vlade i zbog Mađarske koja je imala implikacije direktne na društvo“, rekla je Siljanoska.

Ona je rekla da u toj državi imaju štetne narative u javnom diskursu sa istoka. „Imamo ogroman oblak koji dolazi sa istoka i koji ima jak anti-demokratski ton“, kazala je Siljanoska.

Kako je rekla, taj kamp okuplja snage i budžet i ima tri cilja - da se Zapadni Balkan drži što je više moguće nestabilnim, da se region drži što dalje od EU i da se region drži polarizovanim, jer tako može da se utiče na njega i da se skreće pažnja od pravih problema.

„U praksi vidimo da su oni prilično uspješni u skretanju pažnje građana, da se ne bave pravim problemima“, rekla je Siljanoska.

Ona je navela da je anti-demokratska kampanja uspješna u korišćenju svojih narativa jer se to prati i posvećuje mu se pažnja. „Treba da pričamo o tome zašto su uspješni o tome, kako da ih osujetimo, kad znamo da je njihov cilj erozija demokratije“, zaključila je Siljanoska.

Panel je moderirala sociološkinja Izabela Kisić iz Beograda.