Upadi dronova nijesu nova pojava, ali su odjednom postali hitno pitanje bezbjednosti.
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen jasno opisuje izvještaje o dronovima koji su posljednjih mjeseci prelijetali kritičnu evropsku infrastrukturu: „hibridni rat“.
„Nešto novo i opasno dešava se na našem nebu“, rekla je juče pred Evropskim parlamentom. „Samo u posljednjim dvjema nedjeljama, borbeni avioni MiG narušili su vazdušni prostor Estonije, dok su dronovi preletjeli ključne lokacije u Belgiji, Poljskoj, Rumuniji, Danskoj i Njemačkoj. Letovi su obustavljeni, borbeni avioni su uzletjeli, a kontramjere su primijenjene da bi se osigurala bezbjednost naših građana. Nema dileme – ovo je dio zabrinjavajućeg obrasca rastućih prijetnji“.
Parlament ove nedjelje priprema rezoluciju kojom upozorava na djelovanje „ruskih agenata“ koji koriste dronove za ometanje vazdušnog saobraćaja.
Ipak, aerodromske vlasti tvrde da dronovi nijesu novost i da broj incidenata raste već godinama. Iako se Rusija sumnjiči za mnoge od ovih događaja, dokazati to nije jednostavno.
U pojedinim slučajevima – poput preleta ruskih borbenih dronova iznad Poljske i Rumunije – tragovi Kremlja su očigledni.
Ali većina nedavnih incidenata mnogo je nejasnija.
Direktor belgijske fabrike koja proizvodi rakete prijavio je zabrinjavajući porast pojavljivanja dronova. Letjelice nepoznatog porijekla dovele su do zatvaranja aerodroma u Danskoj, Norveškoj i Njemačkoj.
„Jedan incident može biti greška. Dva – slučajnost. Ali tri, pet, deset? Ovo je namjerna i ciljano vođena siva kampanja protiv Evrope. Evropa mora da reaguje“, upozorila je Fon der Lajen.
Ništa novo
Upadi dronova iznad aerodroma nijesu rijetkost.
„Susreti s dronovima dešavaju se već godinama, a postali su učestaliji u Evropskoj uniji kada je oko 2010. naglo porastao uvoz malih potrošačkih dronova“, objašnjava Sander Stareveld, direktor konsultantske firme SIG Aviation.
Prema podacima Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja (EASA) iz 2021. godine, broj incidenata sa dronovima u evropskom vazduhoplovstvu porastao je sa oko 500 godišnje 2015. na gotovo 2.000 do 2019. EASA nije mogla da pruži novije podatke.
Prikupljanje informacija nije jednostavno.
„Sistemi kontrole letjenja uglavnom ne mogu da otkriju male dronove, jer su tradicionalni radari optimizovani za velike avione s većom refleksijom radarskog signala, a ne za lagane karbonske uređaje“, objašnjava Frederik Delo, potpredsjednik za Evropu u Međunarodnoj federaciji kontrolora letjenja.
„Zato mali dronovi često ostaju ispod radarskog praga ili se zamijene za ptice ili šum u signalu“.
Da bi se to nadomjestilo, više aerodroma uvelo je specijalizovane sisteme za otkrivanje dronova – radare, radiofrekventne skenere, elektro-optičke kamere i akustične senzore.
Ipak, nijedna tehnologija još ne pruža potpunu i pouzdanu zaštitu, dodaje Delo.
Od „pilota“ do kriminalaca
Ne potiču svi dronovi iz Moskve – iako u nekim slučajevima to može biti istina.
Ranije su najčešće problem predstavljali rekreativni korisnici.
„Do skoro je glavni problem bio što prosječan korisnik nije znao gdje smije da leti dronom, a gdje ne“, kaže Stareveld.
„Kupite dron i odjednom sebe nazivaju 'pilotom' pred prijateljima i porodicom. Radoznalost i neopreznost dovodili su do prvih kontakata između dronova i komercijalnih aviona“.
Kada je prijetnja postala očigledna, evropski regulatori uveli su nova pravila i kampanje za podizanje svijesti, a proizvođači su dodali softverske zabrane koje sprečavaju letove u blizini aerodroma.
U teoriji, to je trebalo da riješi problem. Zato Stareveld ozbiljno brine zbog novog talasa pojava dronova blizu aerodroma.
„Ono što je novo jeste da se dronovi sada, izgleda, koriste namjerno – s ciljem da poremete vazdušni saobraćaj“, upozorava on. „Sama ta pomisao, iz ugla pilota, stavlja ove incidente u potpuno novu i duboko zabrinjavajuću kategoriju: kriminalne namjere.“
Kada dron pogodi avion
Dronovi predstavljaju ozbiljan bezbjednosni rizik.
Kompanija JACDEC, koja analizira sigurnost u komercijalnom vazduhoplovstvu, zabilježila je 25 slučajeva sudara aviona i dronova u posljednjih deset godina širom svijeta – bez žrtava.
„Aktivnost dronova u civilnom vazdušnom prostoru je opasna, bez obzira na to da li je namjerna ili ne“, kaže Jan-Arved Rihtner, izvršni direktor JACDEC-a.
„Avioni su projektovani da izdrže udar manjih objekata poput galebova, golubova ili grada. Ali moderni profesionalni dronovi mogu biti mnogo veći, teži i sadržati metalne komponente poput baterija“.
U slučaju sudara, „takvi objekti mogu onesposobiti motor ili probiti krilo, s obzirom na brzinu kojom komercijalni avion leti“, objašnjava Rihtner.
Uticaj na vazdušni saobraćaj
Prisustvo dronova dovoljno je da poremeti letove, jer aerodromi iz bezbjednosnih razloga ograničavaju polijetanja i slijetanja.
„Incidenti s dronovima, gdje god i kada god se dese, imaju uticaj na aerodrome i aviokompanije – remete putnike i donose neočekivane troškove“, kaže Uranija Georgutsakou, izvršna direktorka udruženja Airlines for Europe.
Zbog male veličine i teškoće uočavanja, mnogi incidenti teško se mogu potvrditi. Takav je bio slučaj u decembru 2018, kada je londonski aerodrom Getvik pretrpio 33-satni prekid zbog brojnih prijava o dronovima, koji nikada nijesu dokazani ni fotografisani.
Samo između jula i septembra 2024. godine, kompanija SkeyDrone, koja nadgleda vazdušni prostor oko aerodroma u Briselu, detektovala je 180 neovlašćenih dronova blizu pista i 84 u posebno osjetljivoj „crvenoj zoni“. Ipak, nijedan incident nije izazvao prekid letova.
Aerodrom u Minhenu morao je da se zatvori 2. oktobra uveče nakon što je uočeno više dronova, što je izazvalo otkazivanje 17 letova i preusmjeravanje 15. Njemačka kontrola letjenja DFS saopštila je za Politico da je aerodrom zabilježio još osam upada dronova u prvih devet mjeseci 2025.
„Nije svaki dron automatski velika bezbjednosna prijetnja“, rekao je Jan-Kristof Oetjen, njemački poslanik u Evropskom parlamentu iz redova Renew Europe.
„Ova tema postoji već neko vrijeme, ali je sada dobila pažnju zbog geopolitičkih tenzija“, dodao je.
Komentari (0)
POŠALJI KOMENTAR