N1: U nacrtu rezolucije EP traži se međunarodna istraga o izborima u Srbiji

Evropski parlament EP poziva na nezavisnu međunarodnu istragu međunarodnih pravnih stručnjaka i institucija o neregularnostima na parlamentarnim, pokrajinskim i lokalnim izborima u Srbiji, sa posebnim osvrtom na izbore za Skupštinu grada Beograda, navodi se u radnom dokumentu oko kog će danas biti nastavljeni pregovori svih političkih grupacija Evropskog parlamenta, radi izrade zajedničkog teksta, a u koji je N1 imao uvid. Očekuje se da će ti pregovori trajati do kasno u veče u srijedu.

U nacrtu rezolucije se osuđuju napadi srpskih zvaničnika, a posebno premijerke Ane Brnabić i predsjednika Aleksandra Vučića na posmatrače izbora, uključujući poslanike u Evropskom parlamentu i poziva se na povratak uvažavajućim i konstruktivnim diskursima.

Evropski parlament je, kako se dodaje, duboko zabrinut zbog pokušaja diskreditacije i zastrašivanja posmatrača i poziva srpske vlasti da preduzmu sve neophodne korake da izbjegnu bilo kakve dalje kampanje dezinformacija protiv posmatrača izbora i da uspostave uslove koji omogućavaju domaćim i međunarodnim posmatračima da efikasno obavljaju svoj posao, da ih zaštite od bilo kakvog nasilja, prijetnji, odmazde, štetne diskriminacije i pritisaka.

U dokumentu se oštro osuđuju i nepotkrijepljene tvrdnje srpskih vlasti da su države članice EU bile umiješane u organizovanje postizbornih protesta, i izražva se žaljenje što su protesti iskorišćeni kao povod za širenje anti-EU narativa u medijima bliskim vladajućoj stranci. Evropski parlament podsjeća i da je predsjednik Srbije poslije izbora najavio da će do kraja 2023. godine objaviti pismo o „brutalnom miješanju važne zemlje u izbore” u izborni proces u Srbiji, što se nikada nije dogodilo.

Brojni dokazi o neregularnostima koje su uticale na ishod izbora

EP, u radnom dokumentu u koji je N1 imao uvid, žali što su parlamentarni i lokalni izbori u Srbiji održani 17. decembra 2023. godine „odstupili od međunarodnih standarda i opredjeljenja za slobodne i poštene izbore“, zbog uporne i sistematske zloupotrebe institucija i medija od strane zvaničnika da bi, kako se dodaje, stekli nepravednu i neopravdanu prednost. Smatraju da se ovi izbori ne mogu smatrati slobodnim i poštenim i izražena je uznemirenost razmjerama prevara koje su ugrozile integritet izbora u Srbiji.

Kako kažu, izborni dan protekao glatko, ali da su ga obilježili brojni proceduralni nedostaci, uključujući nedosljednu primjenu zaštitnih mjera tokom glasanja i prebrojavanja, česte slučajeve prenatrpanosti, kršenja tajnosti glasanja i brojne slučajeve grupnog glasanja. EP izražava svoju ozbiljnu zabrinutost zbog tih nepravilnosti i ukupnog izbornog okruženja, koji su pali daleko ispod očekivanih standarda za zemlju kandidata za članstvo u EU.

Podsjećaju srpske vlasti da je pravilno funkcionisanje demokratskih institucija Srbije u srži procesa pristupanja Srbije EU i metodologije pristupanja EU.

Sa ozbiljnom zabrinutošću konstatuju se brojni dokaze koje su prikupili međunarodni i domaći posmatrači koji pokazuju nezakonite aktivnosti koje su dovele do i tokom dana izbora koje su promijenile izborni ishod, kritično uticale, posebno na rezultate izbora za grad Beograd i ozbiljno narušile legitimitet izbora parlamentarni izbora.

U radnom dokumentu se Evropska komisija poziva da izbjegava bilo kakvu dalju politiku smirivanja Srbije, i izražava se zabrinutost zbog nedostatka glasnih kritika od strane Evropske komisije prema Srbiji, uprkos brojnim optužbama o prevari birača, i otklanja one nedostatke koji su doveli do navoda tokom procesa pridruživanja.

Srpske vlasti se pozivaju da suštinski sarađuju sa OEBS/ODIHR-om, Evropskom unijom i Savjetom Evrope i da omoguće inkluzivan proces u obezbjeđivanju izbornih prava i sloboda, institucija i procesa, uz učešće domaćih posmatrača izbora i političkih partija. Podsjeća se i da Srbija dugo godina ne primjenjuje preporuke ODIHR-a u vezi sa poboljšanjem izbornih procesa.

Ističe se i da pristupni pregovori sa Srbijom treba da napreduju samo ako se zemlja uskladi sa sankcijama EU protiv Rusije i ostvari značajan napredak u reformama u vezi sa EU, ali i ako Srbija u potpunosti primijeni preporuke OEBS/ODIHR-a i Venecijanske komisije.

Evropski parlament poziva Komisiju i Savjet da primijene stroge uslovljenosti i smanje ili zamrznu sredstva koja su Vladi Srbije obezbijeđena u okviru Instrumenta za pretpristupnu pomoć III (IPA III ) i druge finansijske instrumente, ukoliko srpske vlasti ne žele da sprovedu ključne izborne preporuke, ili ako nisu voljni da pokrenu nezavisnu međunarodnu istragu o izbornim nepravilnostima, ili ako nalazi ove istrage ukazuju na to da su srpske vlasti bile direktno umiješane u prevaru birača.

Pritom se EU poziva da olakša unutrašnji i smisleni dijalog u Srbiji između vlasti i opozicije kako bi se prevazišla trenutna klima duboke političke polarizacije i u tom kontekstu se, kako se ističe, Evropski parlament smatra najpogodnijom institucijom da djeluje kao konstruktivan i objektivan posrednik.

REM zanemario svoje zakonske obaveze

U dokumentu se osuđuju odsustvo medijskog pluralizma tokom predizborne kampanje, dezinformacije i obilje neetičkog i pristrasnog medijskog izvještavanja u korist vladajućih stranaka, a sa zabrinutošću se primjećuje da je veliki broj medija pod uticajem ili kontrolom vlade, što je, kako se upozorava, dovelo do neravnopravnih uslova za opozicione kandidate tokom kampanje. Pritom se, kako se navodi, osuđuje ogromnu eksponiranost predsjednika Srbije u javnosti prije i tokom kampanje, brisanjem granice između institucije predsjednika, države i političke stranke na vlasti.
Izražava se i snažlno žaljenje što je Regulatorno tijelo za elektronske medije (REM) zanemarilo svoje zakonske obaveze da pažljivo prati kampanju u medijima, izvještava o njenim nalazima i sankcioniše medije koji su kršili zakon, širili govor mržnje i kršili novinarske standarde.

U dokumentu se sa zabrinutošću primjećuje da je REM objavio samo rezultate praćenja za javni servis i privatne kablovske kanale, ali ne i za privatne nacionalne kanale bliske vladajućoj stranci.

Prestati sa praksom čestih vanrednih izbora

U dokumentu se pozivaju srpske vlasti da obezbijede dovoljno demokratskih garancija za održavanje sljedećih redovnih lokalnih izbora 2024. godine, kao i budućih izbora, i ističe se da je neprihvatljivo da Srbija, kao zemlja kandidat za članstvo u EU, ne poštuje osnovne evropske i međunarodne demokratske standarde.

Srpske vlasti se pozivaju da obezbijede institucionalna rješenja za prevazilaženje trenutnih problema, na pravilno funkcionisanje parlamenta i vlade, bez stalnog ciklusa kampanja i čestih vanrednih izbora.

Naime, podsjeća se da su svi, osim jednog srpskog parlamenta, u proteklih 12 godina raspušteni prijevremeno uz ocjenu da kontinuirani nepotrebni vanredni izbori ne doprinose političkoj stabilnosti.

Naglašava se da stalni prijevremeni izbori, stalni način kampanje i duga odlaganja u formiranju vlada ne doprinose efikasnoj demokratskoj upravi zemlje, već slabe parlament, kao i da dovode do nedostatka parlamentarnog zakonodavnog nadzora i legitimiteta.